191961_250

زیربنای دموکراسی فریدون مجلسی.......در 2 قسمت ارائه میگردد . فریدون مجلسی| اقتصاد بخش مهمی از علوم انسانی است که به‌دلیل ارتباط بیشتر با مباحث ریاضی رنگی منطقی‌تر پیدا می‌کند. اقتصاد مالی و مالیه عمومی مبحثی از اقتصاد است که به خزانه، یعنی مالیات‌های دریافتی از ملت و هزینه‌کردن آن از سوی دولت مربوط می‌شود. اما دولت و مالیات و هزینه‌کردن، پدیده‌های تازه‌ای نیستند، سابقه آن‌ها به هزاران سال پیش و به آغاز بنیان‌گذاشتن دولت، احتمالا در حکومت سومر بازمی‌گردد؛ بی‌آنکه بدانند عملکردشان امری علمی در قالب علم اقتصاد است. همیشه در این‌گونه موارد به یاد نمایش‌نامه جنتلمن یا اشرافی مولیر می‌افتم؛ هنگامی که کاسبکاری به نان‌و‌نوا رسیده در قدم بعدی هوس اشرافی‌شدن می‌کند و برای آشناشدن با اطوار‌ها و منش‌های آن، معلمی می‌گیرد تا شیوه‌های سخن‌گفتن، پوشیدن، خوردن و نوشیدن، راه‌رفتن و رقصیدن، کرنش‌کردن و رفتار‌های گوناگون اشرافی را بیاموزد. در این بین کاسبکار به دختری علاقه‌مند می‌شود. برای ابراز علاقه می‌خواهد نامه‌ای شایسته بنویسد و درمی‌ماند. برای کمک‌گرفتن به معلم متوسل می‌شود. معلم می‌گوید می‌خواهی نامه‌ات به نظم باشد یا به نثر؟ کاسب می‌پرسد نظم چیست؟ معلم در تعریف نظم یعنی وزن و قافیه و مضامین شاعرانه آن توضیح می‌دهد. کاسب می‌پرسد و، اما نثر چیست؟ معلم توضیح می‌دهد که بیان یا نوشتن سایر مطالبی که فاقد اوصاف نظم باشد، نثر است. مثل همه سخنانی که شما به من می‌گویید. کاسب با شگفتی و خوشحالی می‌پرسد: «یعنی من مرتب نثر می‌گویم و خودم خبر ندارم؟». در واقع اقتصاد نیز چنین حالتی دارد؛ یعنی دولت‌ها، حاکمان و حتی مردم عادی دائما مشغول کار علمی یعنی اقتصادی بوده اند، بی‌آنکه خودشان بدانند. مالیات و هزینه همیشه ابزار کنترل‌کننده‌ای در دست دولت‌ها بوده است. در سیاست‌نامه خواجه نظام‌الملک در داستانی مربوط به عهد انوشیروان می‌گوید وقتی خسرو درباره وضع مالیات‌های جدید از اطرافیان نظرخواهی می‌کند، یکی از دبیران می‌گوید مالیات جدید نباید موجب فقر و کاهش ثروت مردم شود، زیرا با کاهش ثروت از درآمد آینده مردم و توان آنان برای پرداخت مالیات کاسته خواهد شد. در داستان خواجه نظام‌الملک، با دوات بر سر دبیر لابد فضول می‌کوبند که نمی‌دانیم حقیقت داشته یا نداشته، اما نشان می‌دهد خواجه حاکم خودش به این نکته کاملا اقتصادی توجه داشته است. هنگامی که این یادداشت را می‌نویسم، کشمکشی میان مجلس سنای آمریکا و مجلس نمایندگان بر سر تصویب لایحه بودجه دولت ترامپ، خصوصا بر سر مباحث مالیاتی پدید آمده که موجب تعطیل‌شدن عملی بخش‌هایی از دولت آمریکا شده است. با توجه به اینکه مخالفت اصلی از سوی سنا صورت گرفته است، حرف آخر با مجلس نمایندگان خواهد بود؛ زیرا به دلیل همان تعریفی که اقتصاد را زیر بنای دموکراسی می‌داند، مجلس نمایندگان که رنگی مردمی‌تر دارد، در امور مالی تصمیم‌گیر اصلی است. شاید بتوان «ماگنا کارتا» یا منشور کبیر را نخستین سند رسمی محدودکننده قدرت سلطنت و الزام شاه به تبعیت از مجلسی مردانه، متشکل از برگزیدگان اشراف دانست. انگلیسی‌ها به این سابقه پیشقدمی در برقراری نوعی دموکراسی محدود و کاربردی‌شدن برخی نظریات باستانی از عهد افلاطون و ارسطو در سال ١٢١٥ میلادی، یعنی هشت قرن پیش، به خودشان می‌بالند. اگرچه دموکراسی‌های کلاسیک در دولت-شهر‌های یونانی و سنای روم و حتی مجالس مهستان و بزرگان ایران اشکانی و ساسانی سوابقی داشته است، اما هیچ کدام نتوانستند موجب انتقال واقعی و مؤثر حاکمیت شخصی به حاکمیت مردمی و ملی شوند.